Dat Paul Knoetze van Franskraal ‘n Koekoek Foendi is, is ‘n feit, maar dis maar ‘n klein deeltjie van die ware horlosie- en meganiese kennis waaroor hy beskik.

‘n Jaar of 2 gelede is ‘n 8-dag koekoeklok, waarskynlik veel ouer as 50 jaar, aan hom oorhandig om te herstel. Eintlik nie ‘n koekoekklok nie, eerder “los rommel” in ‘n kartondoos wat eens op ‘n tyd ‘n koekoekklok was. Dit is ‘n horlosie wat my pa, wyle Willem Botha, 50+ jaar gelede as ‘n geskenk aan my ma, Babs, gegee het.

Die herstel van die horlosie het met deeglike navorsing, selfs in Holland en Duitsland, gepaard gegaan, asook met die self-vervaardiging van gedeeltes en parte. Hy moes die een helfte van die pendulum se blaartjie self uitkerf om identies soos die ander helfte te lyk. Die koekoek-voëltjie was “gesplit” en selfs met draadjies gelas, maar hy het dit herstel, asook die volledige meganisme vir funksionering. Dieselfde geld vir die onderste voëltjies wat nie een gefunksioneer het nie, terwyl hulle die klein voëltjie in die nessie “voer” telkens wanneer die boonste een uitkom om te “koekoek”.

‘n Belangrike deel is die konsertina-vormige “blaasbalkie” (bellhouse), wat wind oor die fluitjie “blaas” om die geroep van die voëltjie na te maak. Dit moes Paul self vervaardig met ‘n spesiale materiaal wat “sy geheim” is, aangesien die oorspronklike materiaal bykans onbekombaar is. Die deurtjie waaragter die voëltjie skuil, het afgeval en hy moes dit volledig herstel, insluitend die “skarniertjies” en die meganisme wat daarmee gepaard gaan. “Dit is ‘n ingewikkelde meganisme, aangesien alles aan die beweeg kom sodra die voëltjie sy verskyning maak,” vertel Paul.

Hy het selfs ‘n skaal op die agterkant van die pendulum getrek wat op- en af geskuif kan word om dit makliker te maak om die tyd vinniger of stadiger te stel. Koekoekklokke, veral ouer weergawes (en selfs ander staanhorlosies), het nie die Romeinse syfer IV nie, maar wel vier strepies (IIII). ‘n Interessante legende, wat ook die waarheid kan wees, lui dat ‘n koning van ‘n koekoekklok-vervaardiger gehoor het en graag een wou bekom, maar dit moes uniek wees omdat hy die koning is. Die horlosiemaker het toe die IV met ‘n IIII vervang, wat later deur ander horlosiemakers nageboots is. Dit is interessant om te weet dat vorige woordeboeke ‘n keuse laat tussen die woorde “koekoekhorlosie” en “koekoekklok”, maar die hedendaagse HAT verwys slegs na ‘n “koekoekklok”.

Naas hierdie bekwaamhede, het Paul homself ook as Kerkhorlosie-foendi bewys, waar hy self parte moes vervaardig tydens die herstelprosesse: Elim, Genadendal, NG-gemeente Wellington-Noord en tans die NG-gemeente Gansbaai. Deur Paul se toedoen en deeglike kennis, is ek nou die trotse erfgenaam van ‘n netjiese, werkende koekoekklok wat ek 50+ jaar gelede as kind vir die eerste keer in my ouerhuis aanskou het, maar wat veel ouer as dit kan wees.

Hardus Botha

Zoom

Zoom