‘Ongekende’ Donderslae en Weerligstrale

Verlede Vrydag en Saterdag (2 en 3 Februarie 2024) het ‘ongekende’ donderslae en weerligstrale inwoners behoorlik aan die praat gehad. “Was dit al só hewig hier in Gansbaai?”, ens, ens! Fotograwe het na hul kameras en driepote gegryp en die mooiste foto’s denkbaar van weerligstrale geneem en dit op sosiale media versprei.

Wetenskaplike artikels op Internet, het enkele interessanthede na vore gebring, onder andere dat daar wel ‘n verband bestaan tussen hewige veldbrande, soos in die Wes-Kaap gewoed het, en ongekende donderslae en weerligstrale. “Weerlig, vuurkolke en swart hael is van die skrikwekkendste kenmerke van storms wat deur vuur aangevuur is, wat in die toekoms meer algemeen kan word,” is geskryf. “Daar is min dinge meer onheilspellend as ‘n dreigende donderwolk - voeg ‘n veldbrand by die mengsel, en die resultaat kan ‘n groot storm van dik rook, smeulende kole en oorverhitte lug wees.”

Brandaangedrewe donderstorms is voorkomende weerstelsels wat soms opduik as gevolg van rook en hitte wat uit intense veldbrande vloei. Hierdie uiterste storms, pyrocumulonimbus (pyroCb), kom selde voor, maar wanneer dit wel gebeur, kan dit tot tragiese resultate lei. Veldbrande gee intense hitte af, wat groot hoeveelhede rook en warm lug dwing om op te styg. Soos die mengsel hoër in die troposfeer beweeg - die onderste laag van die aarde se atmosfeer - koel dit af en sit uit soos die lugdruk daal. Vog in die lug kondenseer vinnig en vorm groot, pofferige wolke wat pyrocumulus-wolke genoem word.

Nick Nauslar, wat brandweer vir die Nasionale Oseaniese en Atmosferiese Administrasie se Nasionale Weerdiens voorspel, het gesê dat ongeveer 25-50 pyroCb-gebeurtenisse elke jaar regoor die wêreld plaasvind. Hy het gesê dat die voorspelling van presies wanneer die storms sal plaasvind, ‘n uitdaging vir wetenskaplikes bly. “Dit is nog steeds baie moeilik om te voorspel,” het Nauslar gesê. “Al kan wetenskaplikes die weerstoestande voor ‘n brand nagaan, kan hulle nie presies beskryf hoe ‘n veldbrand die laer atmosfeer sal beïnvloed en die weerstoestande sal verander nie. Pogings om pyroCbs te bestudeer, is nog jonk en daar is nog baie om te leer.”

Lesers kan gerus verdere navorsing doen rakende die verhouding tussen hewige veldbrande en ‘ongekende’ donderslae en weerligstrale, wat nie noodwendige reënstorms tot gevolg het nie. Dit was ook die geval in die Gansbaai-omgewing. Kundige lesers op hierdie gebied wat insette in hierdie verband wil lewer, kan my gerus by 082 786 0494 kontak.

(Willem Botha van Vermont het twee van die werligstraal-fotos wat hy geneem het, met die Gans-Berg Nuus gedeel)

Hardus Botha