Toe Florence Nightingale haar in Februarie 1837 onderwerp het aan, soos sy dit ervaar het, haar Godsbesluit om te verpleeg, was haar familie nie daarmee gediend nie. Sy moes trou en kinders kry; dis wat jong meisies doen. Om aan die hand van ‘n verpleegster-ma groot te word, was eweneens ook nie grappies nie.
Oral waar ons in die openbaar verskyn het, het mense vir Mamma toegetakel het met hul skete en kwale. In haar gestyfde wit uniform – die eerste van baie waarin ek haar oor amper dertig jaar gesien het - met die snaakse knopies, die hoekige, wit sluier en die donkerblou en rooi mantel wat met ‘n kruis voor oor die bors vasgemaak het, was sy Florence Nightingale. Die bietjie vrye tyd wat sy gehad het, het sy aan haar kinders en die kerk gewy.
Mamma het self erken “’n verpleegster is nie altyd die beste ma nie.” Wanneer ander moeders lankal met ‘n koorsige kind by die spreekkamer sou inhardloop, het ons swetend gebibber totdat die koorspen se kwik op honderd en vier grade Fahrenheit gaan staan het. Eers dan was dit ernstig.
Die behandeling was meeste van die tyd eenvoudig: ‘n enema. ‘n Skoon kolon beteken ‘n gesonde liggaam. Geen koorsige kind het gehou van die wit emmertjie met louwarm seepwater en die gepunte rubberpypie met die ballonpompie nie. Daar was geen omdraaikans nie, maar omdraai moes jy wel, sodat jou grootderm volgepomp kon word. Die volheid het jou oorgeneem, tot barstens toe, sodat jy gewonder het of dit bo by jou keel gaan uitkom. Jou wange het sommer vanself al bol gemaak. Al wat jy wou hê was verlossing, maar ook dit het hulle jou gemaan om in te hou. Die beloning vir al die ongemak was ‘n verligting van al wat koorsige kiem was vanaf jou sinusse tot onder - of so het dit gevoel.
Die ander narigheid waarmee ons moes saamleef, was die koelbloedige detail van ongevalle, wat gewoonlik aan die etenstafel oorgedra is. Verbrande kinderliggaampies, gapende messteek-wonde, grys kadawers en bloederige ongeluk-slagoffers het ‘n paar dubbelslukke geverg om ‘n bord geurige kos in te kry. Wanneer ons protesteer het, het Mamma gesê: “Ag, dit is nie so erg nie, dis maar dinge wat gebeur.” Hiermee, glo ek tot vandag toe, het sy maar net, in haar alleenheid as enkel-ouer, gepoog om ons voor te berei en te waarsku teen die aweregse kant van die lewe.
Op die boekrak was ‘n stuk of ses mediese handleidings wat uiters leersaam was. Aan die hand hiervan kon ons as ontluikende tieners die vrae vra wat andersins sekerlik net vrae in ons koppe sou bly. Die leesstof wat my die meeste geboei het, was egter die MIMS medikasie handleiding. Ek kon ure tussen die blaaie deurbring. Destyds was dit deel van my grootword-milieu; vandag maak dit min sin, behalwe miskien die genetika wat daartoe aanleiding gegee het dat my kind ‘n aptekers-assistent van beroep is.
Darem nie al ons geselsies was ernstig van aard nie; daar het heerlike staaltjies ook uit die spreekkamer gekom. ‘n Man het pille gesoek omdat die tokkelossie hom snags aanval. Hy is huistoe met ‘n ronde, wit kartondosie met sewe onskadelike kalsium-pille. Na ‘n week was hy terug. Hy soek nou ‘n dubbele dosis, want die tokkelossie het hom darem gelos, maar pla nou snags sy vrou. ‘n Ander man moes vir die eerste keer in sy lewe ‘n inspuiting kry en is sommer teen die toonbank staangemaak met ‘n kaal boud. Die steek van die naald kon hy verduur, maar toe die branderigheid kom, glip hy al gillende onder die naald uit, straat-in, met sy broek op sy knieë en ‘n halwe dosis antibiotika in sy lyf.
Die beste onthou-storie kom egter uit ons eie geweste. Nadat ‘n oom van Boesmansrivier op hart-medikasie geplaas is, word hy huistoe gestuur met Dokter se uitdruklike bevel om meer aktief te wees. Tydens ‘n kliniekbesoek op Baardskeerdersbos, gaan doen Dokter huisbesoek by die oom en vind hom op die stoepbankie, skeef-leunend op sy kierie.
In antwoord op die vraag na sy oefenprogram, antwoord die oom: “Ja, Dokter, ek is bedrywig, ek sit elke dag hier en kyk hoe dit molle stoot.” En sy hart hou dit!
Carine Badenhorst
